Die Pfarrkirche St. Martin in Kassel wird zur Kollegiatskirche

Regest-Nr. 11616

Überlieferung | Regest | Originaltext | Nachweise | Textgrundlage | Zitierweise

Überlieferung

Ausfertigung:	Staatsarchiv Marburg. Pergament, mit dem Signet des Notars das Siegel an roter Seidenschnur anhängend. Naotariatsinstr. des kaiserlichen Notars Heinrich von Grebenau (Grebinowe), Klerikers der Mainzer Diözese; Staatsarchiv Marburg, Dep. der Martinskirche. Pergament mit dem Signet des Notars und dem gleichen anhängenden Siegel. Not.-Instr. des kaiserlichen Notars. In dieser Ausfertigung ist die Bulle Urbans V. nicht ganz inseriert, sondern nur Anfang und Schluß davon aufgenommen.
Abschriften:	Archiv der Martinskirche Kassel.
Drucke:	Kuchenbecker, Analecta 5, S. 32 ff.; Schultze, Klöster Stifter und Hospitäler, S. 632-637, Nr. T 23.
Regesten:	Schultze, Klöster Stifter und Hospitäler, S. 300-301 Nr. 773.

Regest

Ludwig Bischof von Halberstadt, vom päpstlichen Stuhle bestellter Exekutor, erhebt unter Inserierung der Bulle des Papstes Urban V. von 1366 März 30 die Pfarrkirche St. Martin in der Freiheit zu Kassel (Cassele) zu einer Kollegiatkirche, nachdem er dazu nach Empfang der päpstlichen Bulle von dem Landgrafen Heinrich und dessen Sohn Otto dringend ersucht worden ist, und nachdem er die Urkunden über die Dotierung der Pfründen mit Gütern in Gudensberg (Gudinsperg), Rittervenne, Niederzwehren (Twerne), Ritte, Wehlheiden (Wellede), Weimar (Wymar), Wolfsanger (Wolfesanger), Simmershausen (Symetshusen), Umbach und Heiligenrode (Heylgenrode) als hinreichend und das Patronat der St. Martinskirche als den Landgrafen gehörig befunden hat. Er verfügt gemäß den Bestimmungen der päpstlichen Bulle und beauftragt den Offizial der Propstei Fritzlar und den Pleban in Frommershausen (Fromershusen) diese Erhebung in Kassel und anderswo zu verkünden.
Siegler: der Aussteller.
Datum et actum Avinione, in hospicio habitationis nostre, sub anno 1366, ind. 4, die vicesima mensis maii, pontificatus Urbani pape V. anno 4.
Zeugen: Gunther von Plauwenitz, Dekan von Naumburg, Heinrich Horbusch zu Fritzlar, Hermann von Bombach zu Würzburg, Heinrich Bullern zu Münster, Rutgher von Wesel (Wesalia) zu Xanten, Kanoniker, Conrad Wilmari aus Kassel, Bakkalaureus, und Johannes Horbusch, Laie aus der Mainzer Diözese.

Originaltext

In nomine sancte et individue trinitatis feliciter amen. Ad perpetuam rei memoriam universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis Ludovicus, dei gracia episcopus Halberstadensis, executor ad infrascripta a sede apostolica specialiter deputatus, salutem in domino et presentibus fidem plenariam adhibere. Noveritis, nos litteras sanctissimi in Christo patris et domini dominin Urbani divina providencia pape quinti eius vera bulla plumbea more et stilo curie Romane bullatas non abolitas non cancellatas, non rasas, omnique vicio et suspicione carentes recepisse in hec verba:
Urbanus, episcopus, servus servorum die, venerabili fratri episcopo Halberstadensi salutem et apostolicam benedictionem. Piis votis fidelium et illis presertim, que divini cultus augmentum et fidelium animarum salutem respiciunt, benivolem impertimur assensum illaque libenter favore prosequimur oportuno. Sane peticio pro parte dilectorum filiorum nobilium virorum Henrici, lantgravii terre Hassie, et Ottonis, eius filii, militis, nobis nuper exhibitia continebat, quod ipsi cupientes terrena in celestia et transitoria in eterna felici commercione commutare ad laudem et honorem omnipotentis die et beate Marie virginis gloriose et sancti Martini et beate Elizabeth, cuius idem lantgravius abnepos existit, et eciam ad cultum divini nominis ampliandum ac pro parentum et progenitorum, suorum animarum salute desiderant parrochialem ecclesiam eiusdem sancti Martini in Casle Maguntinensis diocesis, cuius ius obtinent patronatus, in collegiatam erigi et in ea unum collegium seu capitulum duodecim canonicorum, quorum unus sit decanus, qui aliis canonicis presit, et alius scolasticus, et duodecim prebendarum sacerdotium numerum, quarum unam decanus et aliam scolasticus et singuli alii canonici predicti singulas prebendas obtineant, statuti, et quod dicto decano scolasticus et alii canonici dicte ecclesie obedienciam et reverenciam debitam exhibere teneantur quodque decanus et scolasticus ac alii canonici predicti, postquam inibi recepti fuerint, et decanus decanatum ac scolasticus scolastriam ac alii canonici singulas prebendas huiusmodi fuerint pacifice assecuti, infra annum a tempore assecucionis huiusmodi se faciant ad sacerdocium promoveri, quodque cedente vel decedente rectore dicte ecclesie vel ecclesiam ipsam alias quomodolibet dimittente cura animarum parrochianorum dicte ecclesie per unum ex canonicis dicte ecclesie, qui ultra suam prebendam omnes fructus, redditus et proventus, jura et obvenciones ad rectorem dicte ecclesie, qui est pro tempore, pertinemcia habeat, regatur et eciam gubernetur, quodque eciam electio dicti decani ad dictos scolasticum et capitulum et ipsius electionis confirmacio ad dilectum filium ... prepositum ecclesie sanct Petri Friczlariensis dicte diocesis, ad quem institucio rectoris dicte ecclesie sancti Martini de antiqua et approbata et hactenus pacifice observata consuetudine pertinet, nec non canonici predicti ad predictam curam ad dictor decanum et scolasticum communiter ac scolastici ad scolastriam et aliarum personarum ad canonicatus et prebendas huiusmodi ad dictos lantgravium et Ottonem, eius filium, ipsorumque successores et heredes presentaciones ac canonici ad curam huiusmodi ad prepositum, scolastici vero ad scolastriam aliarum personarum ad canonicatus et prebendas ad decanum predictos admissiones et instituciones pertineant ordinari; et quod ipsi lantgravius et eius filius pro premissis decano de sexaginta et scolastico prebendas assignandas de aliis sexaginta et singulas alias prebendas de quadraginta florenis auri perpetuis annuis redditibus de bonis sibi a deo collatis dotare ac pro usu ac habitacione decani et scolastici et singulorum aliorum canonicorum sungulas domos seu mansiones prope dictam ecclesiam construere et eis assignare nec non eciam ius patronatus, quod dicti lantgravius et Otto, eius filius, in Heylgenrode, in Swarczinberg et in Weczinhusin parrochialibus ecclesiis ac in apostolorum ac omnium sanctorum in armario, trium regum et sancti Erasmi prope infirmos altaribus in capella hospitalis sancte Elizabeth libertatis Casle sitis dicte diocesis obtinent, eisdem decano et capitulo, dum in dicta parrochiali ecclesia sancti Martini fuerint, dare proponunt. Nos igitur huiusmodi tam pium quam gratum et acceptum desiderium et propositum dignis in domino laudibus commendantes et propterea illud ad effectum perduci et favore apostolico prosequi cupientes ipsorum lantgravii et Ottonis, eius filii, supplicacionibus inclinati fraternitati tue, de qua in hiis et aliis gerimus in domino fiduciam specialem, per apostolica scripta committimus et mandamus, quatenus huiusmodi dote primitus realiter assignata eandem parrochialem ecclesiam in collegiatam erigere et in ea huiusmodi collegium seu capitulum duodecim canonicorum, quorum unus sit decanus, qui aliis canonicis presit, et alius scolasticus, et duodecim prebendarum sacerdotalium numerum, quarum unam decanus et aliam scolasticus ac singuli alii canonici sungulas alias prebendas obtineant, auctoritate apostolica statuere procures ac eciam eadem auctoritate statuas et ordines, quod predicto decano scolasticus et alii canonici dicte ecclesie obedienciam et reverenciam debitam exhibere teneantur, et quod decanus et scolasticus et alii canonici predicti, postquam in dicta ecclesia recepti fuerint et decanus decanatum, scolasticus scolastriam et singuli alii canonici singulas alias prebendas huiusmodi fuerint pacifice assecuti, infra annum a tempore assecucionis huiusmodi se faciant ad sacerdocium promoveri, quodque cedente vel decedente rectore dicte ecclesie vel ecclesiam ipsam alias quomodolibet dimittente cura animarum parrochianorum dicte ecclesie per unum ex canonicis eiusdem ecclesie, qui ultra suam prebendam omnes fructus, redditus et proventus iura et obvenciones ad rectorem dicte ecclesie, qui est pro tempore, pertinencia, ex quibus iura episcopalia solvere et alia onera ei racione cure huiusmodi incumbencia supportare teneatur, habeat et percipiat, regatur, quodque eciam electio dicti decani ad dictos sclolasticum et capitulum et ipsius electionis confirmacio ad prepositum, nec non predicti canonici ad predictam curam ad dictos decanum et scolasticum communiter ac scolastici ad scolastriam ac aliarum personarum ad canonicatus et prebendas huiusmodi ad dictos lantgravium et Ottonem, eius filium, ipsorumque successores et heredes presentaciones ac canonici ad curam huiusmodi ad prepositum, scolastici vero ad scolastriam et aliarum personarum ad canonicatus et prebendas ad decanum predictos admissiones et instituciones pertineat et nichilominus eisdem lantgravio et Ottoni, eius filio, pro usu et habitacione decani et sclastici et singulorum aliorum canonicorum predictorum singulas domus seu mansiones prope dictam ecclesiam eisdem decano, scolastico et canonicis assignandi ac ius patronatus, quod in predictis in Heylgenrode, in Swarczinberg et in Weczenhusin parrochialibus ecclesiis et alteribus predictis, ut prefertur, obtinent, eisdem decano, et capitulo dandi eadem auctoritate licenciam concedas diocesani loci et cuiuslibet alterius in premissis licencia minime requisita, iure tamen cuiuslibet in omnibus semper salvo. Dadtum Avinione, III. kal. aprilis, pontificatus nostri anno quarto. - Post quarum ibidem litterarum apostolicarum recepcionem fuimus ad instanciam illustrium principum dominorum Henrici lantgravii terre Hassie et Ottonis, eius filii, cum instancia requisiti, ut ad execucionem et consumacionem in dictis litteris contentorum procedere dignaremus iuxta traditam in dictis litteris a sede apotolica nobis formam. Nos vero Ludovicus, tamquam obediencie filius, tam pium et tam salubre mandatum auctoritate apostolica nobis in hac parte commissum volentes exequi, ut tenemur, de dote huiusmodi prebendarum et aliis, de quibus in dictis litteris inquiri mandatur, inquisivimus diligenter, et quia dotem decanatus, scolastrie et duodecim prebendarum, de quibus in dictis litteris fit mencio debita inquisicione per nos facta et patentibus litteris principum eorundem eorumque veris sigillis pendentibus sigillatis coram nobis exhibitis et productis, in quibus res et bona in dotem collegii et prebendarum predictarum assignata singulariter clare et specifice sunt descripta et situata in campis et terminis opidorum et villarum ad dictos principes hereditario iure pertinencium videlicet Gudinsperg, Ritteruenne, Twerne, Ritte, Wellede, Wymar, Wolfesanger, Symetshusen, Umbach et Heylgenrode invenimus racionalibiter, realiter et sufficienter posita et assignata iusque patronatus ecclesie parrochialis sancti Martini libertatis Casle tam racione fundi quam eciam ex constructione et dotacione ad memoratos principes pertinere, ipsam ecclesiam sancti Martini et eius fundum ad laudem gloriam et honorem omnipotentis die matrisque sue Marie virginis gloriose, sancti Martini et beate Elizabeth cuius idem dominus Henricus lantgravius abnepos existit, in collegiatam ecclesiam auctoritate apostolica nobis commissa ereximus et in hiis scriptis in nomine domini erigimus et in ea collegium sive capitulum duodecim canonicorum, quorum unus sit decanus, qui aliis presit, et alius scolasticus, et numerum duodecim prebendarum sacerdotalium, quarum unam decanus et aliam scolasticus et singuli alii canonici alias singulas prebendas obtineant, eadem auctoritate statuimus, instituimus et presentibus ordinamus, cui decano scolasticus et alii canonici dicte ecclesie obedienciam et reverenciam exhibere teneantur. Quodque decanus et scolasticus et singuli alii canonici predicti, postquam in dicta ecclesia recepti fuerint et decanus decanatum et scolasticus scolastriam et singuli alii canonici sigulas alias prebendas huiusmodi fuerint pacifice assecuti, infra annum a tempore assecucionis huiusmodi se faciant ad sacerdotium promoveri, districte precipiendo mandamus, curamque animarum parrochianorum dicte ecclesie per unum ex canonicis eiusdem ecclesie regi de cetero volumus et ad ipsum pertinere ac omnibus et singulis privilegiis, libertatibus et consuetudinibus ecclesiarum collegiatarum generalibus Maguntinensis diocesis utendi, fruendi plenam sub tenore presencium memoratis decano, scolastico et canonicis concedimus et apostolica autoritate ordinamus facultatem. Ceterum electionem decani ad prefatos scolasticum et capitulum et ipsius electionis confirmacionem ad prepositum ecclesie Friczlariensis Maguntinensis diocesis predicte nec non prefati canonici ad predictam curam animarum ad dictos decanum et capitulum communiter, scolastici vero ad scolastriam et aliarum personarum ad canonicatus et prebendas huiusmodi presentaciones ad dictos dominos Henricum et Ottonem, eius filium, principes, ipsorumque successores et heredes, canonici ad scolastriam et aliarum personarum ad canonicatus et prebendas huiusmodi ad decanum et capitulum predictos admissiones et institutiones auctoritate apostolica nobis in hac parte commissa decrevimus et presentibus decernimus perpetuo pertinere. Prefatis quoque dominus Henrico lantgravio et Ottoni, eius filio, principibus pro usu et habitacione decani et scolastici ac singulorum aliorum canonicorum predictorum singulas domos seu mansiones prope ecclesiam sancti Martini predictam eisdem assignandi ac ius patronatus, quod in predictis sancti Martini Heylgenrode, Swarczenberg, Wiczenhusen ecclesiis parrochialibus et apostolrum et omnium sanctorum in armario, trium regum sancti Erasmi prope infirmos altaribus hospitalis beate Elizabeth libertatis Casle obtinent, eisdem decano et capitulo dandi eadem auctoritate licenciam concedimus et presentibus elargimur. Que eciam altaria non confirmata cum eorum rectoribus juxta intencionem et desiderium principum predictorum ad dictam ecclesiam sancti Martini decernimus transferendos et, quantum possumus, transferimus et presentibus instituimus in eadem, volentes eorum rectores pro perpetuis vicariis et tamquam vicarios in dicta ecclesia sancti Martini de cetero altissmo deservire. Nos insuper tam pium et tam salubre opus principum predictorum et omnia et singula alia supradicta ad cunctorum Christi fidelium noticiam pervenire cupientes vobis honorabilibus viris dominis ... officiali prepositure ecclesie Friczlarensis et plebano parrochialis ecclesie in Fromershusen dicte Maguntinensis diocesis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena, quam in vos et quemlibet vestrum sex dierum monicione premissa, quorum dierum duos pro primo, duos pro secundo et reliquos duos dies pro tercio et peremptorio termino ac monicione canonica assignamus, si ea, que vobis in hac parte committimus, neglexeritis adimplere, ferimus in hiis scriptis, districte precipiendo mandamus, quatenus vos ambo aut unus vestrum infra sex dierum spacium post notificacionem presencium et recepcionem vobis et per vos factam ecclesiam sancti Martini libertatis Casle predictam et alibi, ubi expedire videritis, personaliter accedentes et erectionem dicte ecclesie collegiate et omnia et singula premissa ibidem publicetis et ad noticiam omnium deducere studeatis, que eciam et nos ad noticiam singulorum deducimus in hiis scriptis. In quorum omnium et singulorum testimonium presens privilegium seu publicum instrumentum per notarium publicum infra scriptum scribi et publicari mandavimus et nostri parvi sigilli fecimus appensione muniri. Datum et actum Avinione, in hospicio habitacionis nostre sub anno a nativitate domini millesimo trecentesimo sexagesimo sexto, indictione quarta, die vicesima mensis maii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Urbani, divina providencia pape quinti perdicti, anno quarto. Presentibus venerabilibus et discretis viris dominis Gunthero de Plauwenicz, decano Nuemburgensis, Henrico Horbusch Friczlariensis, Hermanno de Bombach Herbipolensis, Henrico Bullern Monasteriensis, Rutghero de Wesalia, Xanttensis Coloniensis diocesum ecclesiarum canonicis, et Conrado Wilmari de Cassle, bacallario in decretis, ac Johanne Horbusch, laico Maguntinensis diocesis predicte, et pluribus aliis fide dignis testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Heinricus de Grebinowe, clericus Maguntinensis diocesis, publicus autoritate imperilai notarius, erectioni institucioni, ordinacioni et commissioni ac omnibus et singulis aliis supradictis, dum, sicut premittitur, per prefatum reverendum patrem et dominum Ludovicum episcopum Halberstadensem et coram eo fierent et agerentur, una cum antedictis testibus presens fui, eaque sic fieri vidi et audivi. Ideo presens privilegium seu publicum instrumentum manu mea in hanc publicam fornam redigendo exinde conscripsi et signo ac nomine meis consuetis signavi requisitus in testimonium omnium premissorum.

Sprache des Originaltextes

lateinisch

Nachweise

Weitere Personen

Halberstadt, Bischöfe, Ludwig von Meißen · Urban V., Papst · Hessen, Landgrafen, Heinrich II. · Hessen, Landgrafen, Otto der Schütz · Plauwenitz, Gunther von, Dekan in Naumburg · Horbusch, Heinrich, Kanoniker aus Fritzlar · Bombach, Hermann von, Kanoniker aus Würzburg · Bullern, Heinrich, Kanoniker aus Münster · Wesel, Rutgher von, Kanoniker aus Xanten · Wilmari, Konrad, Bakkalaureus aus Kassel · Horbusch, Johannes

Weitere Orte

Halberstadt, Bischöfe · Kassel, St. Martin · Gudensberg · Rittervenne · Niederzwehren · Ritte · Wehlheiden · Weimar · Wolfsanger · Simmershausen · Umbach · Heiligenrode · Frommershausen · Fritzlar, Propstei · Naumburg, Dekane · Fritzlar, Kanoniker · Würzburg, Kanoniker · Münster, Kanoniker · Xanten, Kanoniker · Kassel, Bakkalaureus · Mainz, Diözese

Sachbegriffe

Bischöfe · Päpste · Kirchen, Erhöhen von · Pfarrkirchen · Kollegiatskirchen · Pfründe, kirchliche · Bullen, päpsltiche · Söhne · Propsteien · Plebane · Kanoniker · Dekane · Laien · Bakkalaurei · Diözesen

Textgrundlage

Original

Schultze, Regesten Klöster Kassle

Zitierweise

Landgrafen-Regesten online Nr. 11616 <https://www.lagis-hessen.de/de/subjects/idrec/sn/lgr/id/11616> (Stand: 26.04.2024)