Landesgeschichtliches Informationssystem Hessen

Regesten der Landgrafen von Hessen

um 1501 Dezember 13

Landgraf Wilhelm II. bittet um Visitation der Klöster in Hessen

Regest-Nr. 10637

Überlieferung | Regest | Originaltext | Nachweise | Textgrundlage | Zitierweise
Überlieferung
Ausfertigung: Staatsarchiv Marburg, Urkunden Stift Fulda. Pergament, in Bleikapsel an rötlicher Hanfschnur anhängendes rotes spitzovales Siegel des Kardinals, 10,4 x 6,8, in romanischem Torbogen Maria mit Kind, darüber in aufgesetztem kleineren Bogen Gottvater in Halbfigur, unten unter dem Kardinalshut das Wappen, in geteiltem Schild oben wachsender Adler, unten Sonne, Umschrift: S RAYMUNDI TITULI SANCTE MARIE NOVE - SAN <.............P>RESBITER CAR GURCEN.; Links unter dem Text Datur gratis de mandato reverendissimi d. legati; darunter eigenhändige Unterschrift: R. cardinalis Gurcen. Legatus, ita est, manu propria; rechts auf der Plica: P. Desiderii, auf der Rückseite J. Dominici und Registrierungsvermerk.
Abschriften: Best. 2 Geist. Sachen (gleichzeitig). Papier, mit eigenhändigem Beglaubigungsvermerk des kaiserlichen Notars Johann Feige (Fighius), ursprünglich zusammen mit der Stiftsurkunde des Klosters Kaufungen; Murhardtsche Landesbibliothek Kassel, Ms. II Fol. A 8 (Landau, Collect. Kl. Kaufungen), Bl. 3.
Drucke: Urkundenbuch des Klosters Kaufungen 1, S. 207-12 Nr. 574.
Regesten: Franz, UB Haina 2, S. 501 f. Nr. 1234.
Regest
Ulm. - Raimund (Peraudi), Kardinalpriester von St. Maria Nova, (Bischof) von Gurk (Gurcen.) und päpstlicher Legat für Deutschland, Ungarn (Dacia), Schweden, Norwegen, Friesland, Preußen usw., beauftragt auf Bitten des Landgrafen Wilhelm von Hessen die Äbte von Fulda, Corvey (-ya), Bredelar (Breitlar), Arnsburg und Haina (Hegene), den Prior zu Hirzenhain (Hirchenhayn) und den Dekan zu Kassel und jeden von ihnen einzeln kraft der ihm von Papst Alexander VI. erteilten Vollmacht (von 1500 Oktober 5, Text inseriert), sämtliche Klöster und sonstigen geistliche Niederlassungen in der Landgrafschaft Hessen und den zugehörigen Gebieten zu visitieren und zu reformieren. Zur getreuen Durchführung dieser Aufgabe sollen sie sich durch einen zu Händen des Propsts zu Fritzlar, des Propsts zu Amöneburg oder des Priors zu St. Elisabeth in Marburg zu leistenden Eid verpflichten (...)
Siegler: der Aussteller.
Datum Ulme Constanciensis diocesis a. inc. dom. 1501, idus decembris, pontificatus (...) d. Alexandri divina providencia sexti a. 10.
Originaltext
Raymundus miseratione divina tituli sancte Marie nove sancte Rhomane ecclesie presbyter cardinalis Gurcensis, ad universam Germaniam, Datiam, Suetiam, Norwegiam, Frysiam, Prussiam omnesque et singulas illarum provincias, civitatis, terras et loca eciam sacro Rhomano imperio in ipsa Germania subjecta ac eis adjacentia apostolice sedis de latere legatus, reverendis patribus et dilectas nobis in Christo in Fuldensi et in Corveya necnon in Breytelas et Arnnssburgk ac in Hegene monasteriorum abbatibus et priori in Hyrchenhain ac decano ecclesie in Cassell, Herbipolensis, Paderbornensis et Maguntine diocesum, salutem in Domino. Rhomani pontificis providentia, qui disponente Domino omnium ecclesiarum curam gerit, cum propter curam pastoralis officii omnibus intendere et singula circumspicere nequeat, salubriter adinvenit, ut legatos ex ipsius latere sancte Rhomane ecclesie cardinales exigentibus casibus ad diversas orbis partes emittat, ut juxta prophetam evellent, edificent et plantent, quorum officium in eo specialiter debet intendere, ut basilicas et monasteria ac alia Domino dicata loca visitent, restaurent atque reforment, ut sic ecclesiasticorum status rectis et Deo placentibus moribus reformetur, divinus cultus augeatur et crescat, populorum confirmetur devotio et ecclesiarum status Deo authore illibatus perseveret. Exhibita siquidem nobis nuper pro parte illustris principis domini Wilhelmi landtgravii Hassie, comitis in Catzenelbogen, in Dietz, Zygenhain et in Nidda etc., petitio continebat, quod in dominiis suis videlicet Hassie, Catzenelnbogen, Dietz, Zygenhain et Nidda predictis nonnulla monasteria et alia diversorum ordinum loca existant, que visitatione, correctione et reformatione plurimum indigere noscantur, cupiatque summopere, ut hujusmodi monasteria et alia regularia loca in suis prefatis dominiis consistentia reformentur. Et propterea nobis supplicari fecit, ut illa visitare et reformare, visitari et reformari facere curaremus. Nos igitur pium et religiosum ipsius domini landtgravii votum in hac parte plurimum Domino commendantes, et quia pro ipsorum monasteriorum et aliorum locorum reformatione, visitatione seu correctione ad presens pluribus aliis arduis ecclesie Rhomane ac reipublice christiane prepediti negociis interesse nequeamus, idcirco vobis et vestrum cuilibet in slidum, de quorum integritate vite, honestate morum, experientia rerum ac legalitate specialem in Domino fiduciam gerimus, auctoritate apostolica, qua per litteras sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Allexandri divina providentia pape sexti fungimur, in hac parte tenore presentium committimus et mandamus, quatenus ad singula monasteria et alia quecunque loca tam virorum quam mulierum ordinum quorumcumque, eciam fratrum mendicantium tam conventualium quam de observantia nuncupatorum ac eciam sancte Clare tam exempta quam non exempta necnon sub vicariatibus comprehensa in prefatis dominiis respective consistentia, vocatis tamen et vobis adjunctis aliquibus elegantissimis et doctissimis ac religiosis timorate consciente et Deum timentibus viris ad id necessariis, prout visum fuerit expedire, personaliter accedatis ac de omnibus et singulis, que statum prosperum, visitationem, correctionem et reformationem monasterium et aliorum regularium locorum predictorum concernere dinoscuntur, eadem auctoritate vos diligenter informetis ac omnia et singula, que in monasteriis et aliis locis predictis visitationis, correctionis et reformationis hujusmodi, ut preferetur, auxilio noveritis quomodolibet indigere tam in capitibus quam in memebris visitetis, corrigatis ac eciam reformetis, prout de jure fuerit faciendum. Et generaliter omnia alia et singula in premissis et circa ea quomodolibet et oportuna faciendi et exercendi vobis et cuilibet vestrum plenam ejusdem auctoritate et tenore concedimus facultatem ac vices nostras in premissis plenarie committimus, donec eas ad nos duxerimus revocandas, contradictores quoslibet et rebelles per censuram ecclesiasticam compescendo invocato eciam ad hec, si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Volumus et vobis districte precipimus, ut liceat vobis ab monasteriis et aliis locis, que visitabitis, moderatas procurationes ad victum dumtaxat exigere, injungimus vero vobis et sub comminatione divini judicii ac excommunicationis pena districte precipimus et mandamus, ne pecuniam aliquam aut munus aliquod occasione premissorum exigere, extorquere vel a sponte dantibus recipere quoquomodo presumatis sub excommunicationis et inabilitationis penis, quas in vos et quemlibet vestrum proferimus et quas incurrere volumus ipso facto, ne, quod ad animarum salutem et hujusmodi monasteriorum reformationem concedimus, ad turpem questum referatur. Et nichilominus volumus eciam, quod, antequam hujusmodi visitationis officium exercere aut in illo intromittere habeatis, corporale de illud fideliter et sine fraude exercendo ac nichil ratione hujusmodi visitationis, correctionis et reformationis capiendo in manibus dilectorum nobis in Christo Fritzlariensis et Ameneburgensis prepositorum ac prioris beate Elizabeth apud Marpurgk Moguntine diocesis vel alterius eorum solenne prestare juramentum teneamini, injunctum ergo vobis hujusmodi reformationis officium fideliter et diligenter amplecetentes ita vos gerere cum omni integritate studeatis, ut apud Deum meritum et sancte apostolice sedis gratiam et nostram habere teneamini. Nolimus tamen nec intendimus, quod propter comissionem nostram aut illius vigore reformationes per vos aut aliquem vestrum faciendas monasteria et alia loca per vos, ut prefertur reformanda in eorum fructibus, redditibus et proventibus aut jurisdictione et dominio temporali quomodolibet diminuantur, nec aliquis tam ecclesiasticus quam secularis princeps vel prelatus propterea jurisdictionem aliquam in illis habere pretendat, districtius inhibentes quibuscunque principibus et aliis prelatis, ne se de jurisdictione dictorum monasteriorum et aliorum locorum sic reformatorum quovismodo, nisi, sie et in quantum fuerint ab illis, quorum interest, pro illorum defensione et protectione requisiti, intromittere presumant. Tenor vero litterarum apostolicarum, de quibus supra fit mentio, sequitur et est talis:
Alexander episcopus, servus servorum Die dilecto filio Raymundo tituli sancte Marie nove presbytero cardinali Gurcensi, ad charissimos in christo filios nostros Maximilanum Rhomanorum, Joannem Datie reges illustres ac universam Germaniam, Datiam, Suetiam, Norwegiam, Frisiam, Prussiam omnesque et singulas illarum provincias, civitatis, terras atque loca eciam sacro Rhomano imperio in ipsa Germania subjecta et illis adjacentia nostro et apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Admonet nos suscepti cura regiminis et pontificalis inducit authoritas, ut pro felici locorum et personarum religiosarum statu sollicite vigilantes necessitatibus eorum occurramus et dispendiis obviemus, taliter quod eis sub apostolici favoris plenitudine quiescentibus salutiferos fructus possint virtutum Domino comodius exhibere. Cum itaque nos hodie te ad charissimos in Christo filios nostros Maximilianum Rhomanorum et Joannem Datie reges illustres ac universam Germaniam, Datiam, Suetiam, Norwegiam, Frysiam, Prussiam omnesque et singulas illarum provincias, civitates, terras atque loca eciam sacro Rhomano imperio in ipsa Germania subjecta et illis adjacentia pro nonnullis arduis universalis ecclesie et tocius reipublice christiane negociis legatum nostrum de latere tanquam pacis angelum de fratrum nostrorum consilio duxerimus destinari et, sicut ad nostrum nonnullorum fide dignorum relatione pervenit auditum, infra metes legationis tue hujusmodi sint nonnulla tam virorum quam mulerum diversorum ordinum monasteria ac eciam alia regularia eciam fratrum mendicantium tam conventualium quam de observantia nuncupatorum ac eciam ordinis sancte Clare loca tam exempta quam non exempta, que in spiritualibus et temporalibus, eciam in capitibus et membris visitatione, correctione et reformatione quam plurimum censeantur indigere, nos ad monasteriorum, regularium locorum et membrorum hujusmodi statum salubrem et reformationem oportunam, ad quod, ut etiam debito tenemus officii, paterna sollicitudine intendentes circumspectioni tue, de qua in hiis et aliis specialem in Domino fiduciam obtinemus, ad monasteria, conventus et regularia loca hujusmodi prout tibi visum fuerit expedire, accedendi ac te de omnibus et singulis, que statum prosperum, visitationem, correctionem monasteriorum, conventuum, regularium locorum et membrorum predictorum concernere dinoscuntur, auctoritate nostra te diligenter informandi ac omnia et singula, que in monasteriis, conventibus, regularibus locis et membris hujusmodi visitationis, correctionis seu reformationis auxilio noveris quomodolibet indigere tam in captitibus quam in membris visitandi, corrigendi et eciam reformandi, prout de jure fuerit faciendum, plenam et liberam tenore presentium concedimus facultatem et eciam potestatem contradictores auctoritate nostra appellatione postposita compescendo. Non obstantibus constitutionibus et ordinacionibus necnon privilegiis et indultis apostolicis sub quacunque forma et verborum expressione monasteriis conventibus, regularibus locis exemptis seu non exemptis concessis et durante hujusmodi tua legatione imposterum concedendis, quibus eciam, si de illis eorumque totis tenoribus specialis, specifica et individualis mentio habenda foret, et eciam, quod eis derogando deogatum esse non censeatur, illis alias in suo pleno robore permansuris apostolica auctoritate tenore earundem presentium specialiter et expresse derogamus contrariis quibuscunque, aut si aliquibus comuniter vel divisim ab apostolica sit sede indultum, quod interdicti, suspendi vel excomunicari non possint, per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de undulto hujusmodi mentionem. Datum Rhome apud sanctum Petrum, anno incarnationis dominice millesimo quingentesimo, tercia nonas octobris, pontificatus nostri anno nono, in quorum fidem presentes litteras fieri nostrique sigilli jussimus et fecimus appensione communiri.
Datum Ulme Constanciensis diocesis anno incarnacionis dominice millesimo quingentesimo primo, idibus decembris, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Allexandri divina providentia pape sexti anno decimo.
(Unter dem Text von anderer Hand:) Auscultatus et diligenter revisa est hec presens copia per me Joannem Fighium imperiali authoritate notarium publicum et concordat cum vero suo originali testis hic meus cyrographus.

Sprache des Originaltextes

lateinisch

Nachweise

Weitere Personen

Peraudi, Raimund, päpstlicher Legat · Hessen, Landgrafen, Wilhelm II. · Alexander VI., Papst · Figius, Johann, Notar

Weitere Orte

Ulm · Gurk, Bischöfe · Deutschland, päpstlicher Legat · Ungarn, päpstlicher Legat · Schweden, päpstlicher Legat · Norwegen, päpstlicher Legat · Friesland, päpstlicher Legat · Preußen, päpstlicher Legat · Fulda, Fürstäbte · Corvey, Äbte · Bredelar, Äbte · Arnsburg (Gem. Lich), Äbte · Haina, Äbte · Hirzenhain, Priore · Kassel, Dekane · Fritzlar, Priore · Amöneburg, Pröpste · Marburg, St. Elisabeth

Sachbegriffe

Kardinalpriester · Klöster, Visitieren von · Klöster, Refom von · Bischöfe · Legate, päpstliche · Äbte · Priore · Dekane · Päpste · Pröpste · Eide

Textgrundlage

Stückangaben, Regest

Franz, UB Haina 2

Original

UB Kaufungen

Zitierweise
Landgrafen-Regesten online Nr. 10637 <https://www.lagis-hessen.de/de/subjects/idrec/sn/lgr/id/10637> (Stand: 19.04.2024)