Landesgeschichtliches Informationssystem Hessen

Regesten der Landgrafen von Hessen

1265 Dezember 3

Sophie und Heinrich I. schenken dem Deutschordenshospital einen Zehntertrag

Regest-Nr. 121

Überlieferung | Regest | Originaltext | Nachweise | Textgrundlage | Zitierweise
Überlieferung
Ausfertigung: Zwei, nur im Titel der Landgräfin und in der Standesbezeichnung der letzten fünf Zeugen voneinander abweichende Ausfertigungen (A und B) im Staatsarchiv Marburg, Deutschordens-Ballei Marburg. Pergament. 1. Reitersiegel mit Rücksiegel, an A gut erhalten, von B ab, 2. Löwensiegel (Gemme), an A und B gut erhalten.
Drucke: Retter, Hessische Nachrichten 2, S. 58 Nr. 13; Kopp, Nachricht von den Herren zu Itter, S. 29 Nr. 37; Koch, Beurkundete Nachricht Schiffenberg, S. 16 Nr. 21; Wyss, Urkundenbuch der Deutschordens-Ballei 1, Neudruck, S. 169 Nr. 218.
Regesten: Duysing, Versuch 1, S. 187 Nr. 564; Regesten der Landgrafen von Hessen 1 Nachdr., S. 41 Nr. 106.
Literatur: Wyss, Urkundenbuch der Deutschordens-Ballei 1, Neudruck, S. 19 Nr. 22; Heldmann, Deutschordensballei, S. 42 f.; [1265 Dezember 4 Regesten der Landgrafen von Hessen 1 Nachdr., S. 41/42] Nr. 107.
Regest
Marburg. - Landgräfin Sophie und ihr Sohn, Landgraf Heinrich, erkennen die dem Deutschordenshospital zu Marburg (Marpurch) von ihren Vorfahren, besonders von Sophies verstorbenen Oheimen, den Landgrafen Heinrich und Konrad von Thüringen, gemachten Schenkungen sowie den Diensteifer des Marburger Komturs Gerlach von Zwehren (Thwern) an, schenken dem Hospital den jetzigen und künftigen Zehntenertrag aus den Neuländereien im Gebiet der Pfarrkirche der Stadt Marburg (Marburch) oder lassen sie vielmehr dieser Kirche wieder zukommen, zu deren Nachteil sie jene Zehntenerträge bisher ohne jeglichen Rechtstitel erhoben haben; denn nach göttlichem Recht seien Güterzehnten sowohl von Neuland als von solchen Ländern, die seit unvordenklicher Zeit unter Kultur genommen sind, den Geistlichen zu zahlen, in deren Kirchspiel diese Güter und Neuländereien offensichtlich gelegen sind. Ferner sei das Patronat über diese Kirche von den Thüringer Landgrafen mit Einwilligung des Papstes dem unter Leitung des Deutschen Ordens stehenden Franziskus-Hospital (Elisabeth- oder Deutschordenshospital) zu Marburg übertragen worden, durch dessen Brüder auch die Kirche geistlich versehen werde. Landgraf Heinrich und seine Mutter versprechen, die Brüder in diesem Besitz zu schützen; dagegen verzichtet der Orden auf alle Zehntenerträge von jetzigen und künftigen im landgräflichen Gebiet liegenden Neuländereien, ausgenommen den Fall, daß der Zehnte mit Einwilligung des Landgrafen der Pfarrkirche und den Brüdern besonders geschenkt werde.
Siegler: 1. Sophie, 2. Heinrich.
Zeugen: Walther, Priester und landgräflicher Kaplan, der (Deutschordens-) Bruder Ludwig von Naumburg (Novum castrum), die Ritter Johann Gulden (Aureus), Rupert (von der Nuhne), Truchseß, Gottfried (von Rotenstein), Marschall, Senand, Schultheiß (zu Marburg); Ospert, Ludwig von Fronhausen (Vronhusen), Hermann Zahn (Dens), Rudeger, Heinrich von Battenfeld (Batthenvelt), Schöffen in Marburg, u. a.
Datum: a. et d. in oppido nostro Marburch 1265 III Nonas Decembris.
Originaltext
Sophya recolende memorie filia beate Elyzabeth, relicta quondam ducis Brabantie et Heinricus filius ejus lantgravius et dominus Hassie universis Cristi fidelibus, ad quos presentes littere pervenerint, subscriptorum notitiam et salutem in domino sempiternam. Inter alia pietatis opera, quibus principalis dignitas uberius exornatur, liberalitas obtinet principatum; illa precipue, que ad utilitatem et commodum locorum venerabilium et personarum deo famulantium exercetur. Eapropter notum facimus universis tam presentibus quam futuris, quod nos meditatione piissima attendentes, qualiter sacra domus hospitalis sancte Marie fratrum Teuthonicorum in Marpurch a progenitoribus nostris pietatis intuitu propagata in multiplices fructus prodiit laude dignos et a lantgraviis Heinrico scilicet et Conrado pie recordationis patruis nostris rebus et possessionibus dotata et libertatibus permunita incrementum suscepit temporaliter et spiritualiter domino famulandi; attendentes etiam, quod erga nos fratrum dedicatorum ibidem ad divina servitia cum fide devotio semper crevit, et specialiter labores assiduos animadvertentes, quos dilectus nobis in Cristo frater Gerlacus de Thwern commendator domus supradicte pro nobis sustinet incessanter, eterne retributionis intuitu et pro remedio animarum progenitorum nostrorum et pro nostre salutis incremento predictorum fratrum favori et profectui intendentes, ipsis et eorum ordini in perpetuum jus percipiendi et colligendi proventus decimationum in novalibus, que nunc apparent vel in posterum apperebunt in terminis ecclesie parrochialis in Marburch, liberaliter damus et conferimus vel verius ecclesie oppidi prenotati remittimus, in cujus prejudicium decimationes easdem hucusque sine juris tytulo recepimus, cum jure divino prediales decime tam de novalibus quam de terris a tempore, cujus non extat memoria, ad culturam redactis reddi et persolvi debeant clericis, in quorum parrochis predia et novalia dinoscuntur fore constituta. Cum itaque ex donatione pregenitorum nostrorum, Heinrici scilicet et Conradi lantgraviorum Thuringie, confirmatione sedis apostolice accedente ad hospitale sancti Francisci in Marburch, quod sub fratrum prefatorum regimine et gubernatione consistit, jus patronatus pertineat ecclesie memorate et eadem ecclesia per sacerdotes sui ordinis in divinis fideliter. ac devote procuretur officiis, nos hujusmodi donationem et confirmationem ratam et gratam habentes, ipsis fratribus et ecclesie memorate decimas novalium predictorum integraliter restituere decrevimus nunc et deinceps sine contradictione nostra et heredum nostrorum pacifice possidendas. Ceterum paci et quieti fratrum eorundem sollicite intendentes, ut omnis controversie et discordie inter nos et ipsos materia decidatur, tenore presentium publice protestamur, quod nos sepefatam domum et fratres in ea degentes cum decimis novalium, quas nunc eis et ecclesie sue remittimus, et universis proventibus et redditibus novalium agrorumque ab antiquo cultorum et omnibus justitiis, rationibus et possessionibus suis, quas nunc tenent et possident, recipientes sub protectione et defensione nostra speciali confirmamus ea omnia fratribus antedictis et presentis pagine patrocinio communimus. Ne vero eisdem conquerendi de nobis vel nostris heredibus ulla in nosterum relinquatur occasio, universis et singulis has litteras inspecturis notum esse volumus, quod sepedicti fratres expresse et unanimi voluntate renuntiarunt omni iuri, quod habent vel habere possent in novalibus nunc cultis vel que in futuro redigentur ad culturam, que hucusque in nostra possessione dinoscimur habuisse, quamvis infra terminos parrochialis ecclesie in Marburch, in qua ipsi jus obtinent patronatus, fuerint constituta, sic quod in perceptione reddituum et proventuum novalium eorundem nos non impedient nec convenient de perceptis; sola dumtaxat decimatione excepta, que de omnibus novalibus supradictis, scilicet que nunc sunt vel que emergent in posterum, ab eorum cultoribus parrochiali ecclesie et ipsis fratribus nostro accedente consensu integraliter persolvetur. Ad perpetuam itaque hujus rei memoriam, ne ulla super premissis ambiguitas oriatur vel questio moveatur, presentem paginam super hiis conscriptam sigillorum nostrorum munimine fecimus roborari. Testes hujus rei sunt: Waltherus sacerdos cappellanus noster, frater Ludewicus de Novo Castro; Johannes Aureus, Rupertus dapifer, Godefridus marscalcus, Senandus sculthetus, milites; Ospertus, Ludewicus de Vronhusen, Hermannus Dens, Rudegerus, Heinricus de Batthenvelth, et alii auqm plures fide digni.
Actum et datum in oppido nostro Marburch, anno domini m°.cc°.lx.° quinto, iii.° nonas decembris.

Sprache des Originaltextes

lateinisch

Nachweise

Weitere Personen

Hessen, Landgrafen, Sophie von Brabant · Hessen, Landgrafen, Heinrich I. · Heinrich Raspe (IV.), König · Thüringen, Landgrafen, Konrad, Hochmeister des Deutschen Ordens · Zwehren, Gerlach von · Walter, landgräflicher Kaplan · Naumburg, Ludwig von · Gulden, Johann · Nuhne, Rupert von der · Rotenstein, Gottfried von · Senand, Schultheiß in Marburg · Ospert, Bürger in Marburg · Fronhausen, Ludwig von · Zahn, Hermann · Rudeger, Schöffe in Marburg · Battenfeld, Heinrich von · Elisabeth, Heilige

Weitere Orte

Marburg, Deutschordenshospital · Thüringen, Landgrafen · Marburg, Komtur · Marburg, Pfarrkirche · Marburg, Franziskushospital · Marburg, Elisabethhospital · Marburg, Schultheiße · Marburg, Schöffen

Sachbegriffe

Söhne · Deutschordenshospitäler · Hospitäler · Vorfahren · Onkel · Schenkungen, Bestätigung von · Dienste · Komture · Zehnterträge · Rechtstitel · Güter, zehntpflichtige · Neuland · Patronatsrechte · Päpste · Schöffen · Marschälle · Kapläne, landgräfliche · Deutschordensbrüder · Truchsesse · Schultheiße

Textgrundlage

Stückangaben, Regest

Grotefend-Rosenfeld, Landgrafenregesten 1

Original

Wyss, UB Deutscher Orden 1

Zitierweise
Landgrafen-Regesten online Nr. 121 <https://www.lagis-hessen.de/de/subjects/idrec/sn/lgr/id/121> (Stand: 28.03.2024)